Stres ve Psikiyatri
Halil İbrahim Süslü
Stres, günümüzde büyük psikopatolojiler açısından önemli bir etken olarak kabul edilmektedir. Psikiyatrik hastalıkların hem başlangıç aşamasında hem de mevcut durumlarının kötüleşmesinde, stresin rolü oldukça büyüktür. Stresin etkilerini daha iyi anlamak için, hem genetik hem de çevresel faktörler üzerinde çeşitli araştırmalar yapılmaktadır.
Bir çalışmada, major depresyonun başlamasında stresin etkisini incelemek amacıyla 3 ila 26 yaş arasındaki 1000 birey takip edilmiştir. Bu araştırmanın sonuçları, serotonin taşıyıcı geninin promotör bölgesinin stres yatkınlığı üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Özellikle, bu genin kısa alleline sahip olan homozigot bireylerin depresyona girme ve intihar etme riskinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
Çevresel faktörlerin strese etkisi de ayrı bir şekilde incelenmektedir. Çocukluk döneminde yaşanan kötü muameleler ve bazı tıbbi durumlarla ilgili yapılan birçok çalışma, kısa allelin strese dayanıklılık üzerinde olumsuz bir etki yarattığını göstermektedir. Bu bağlamda, stresle ilişkili psikiyatrik bozukluklar, hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkmaktadır. Son on yıl içinde yapılan araştırmalar, bilim insanlarının epigenetik mekanizmaları incelemeye yönlendirmiştir.
Son araştırmalar, annelerdeki stres ve duygudurum bozukluklarının, doğacak çocuklarda psikiyatrik bozukluklar için risk faktörleri teşkil ettiğini ortaya koymuştur. Kronik stresin nöronal ateşleme ve gen aktivasyonu üzerinde kalıcı etkileri olduğu belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar, serotonin biyosentezindeki hız kısıtlayıcı enzim olan triptofan hidroksilazın değişen izoform ifadesinin, olumsuz erken yaşam olaylarından etkilendiğini göstermektedir. Bu değişiklikler, depresyon ve anksiyete gibi stresle ilişkili bozuklukların patofizyolojisinde önemli bir rol oynamaktadır.
Sonuç olarak, çağdaş genetik ve epigenetik araştırmalar, genler ve stresli yaşam olaylarının birlikte çalışarak depresif dönemlerin ortaya çıkmasında etkili olduğunu ortaya koymaktadır.
Dr. Halil İbrahim Süslü
Psikiyatri Uzmanı
E-posta: drhis2017@hotmail.com
GSM: 0 532 767 39 69