Sıhhatte Dönüşüm Bebeklerin Hayatına Kast Etmeye Başladı

Sermayenin ihtiyaçları kapsamında Dünya Bankası’nın bir programı olarak geliştirilen Sıhhatte Dönüşüm Programı’nın birinci gününden itibaren başta SES olmak üzere sağlık muhalefeti, ayrıyeten siyasi partiler ve demokratik kitle örgütleri ile birlikte toplumun geniş kesitleri itirazlarını yükselti. Fakat sağlık sistemine bilerek yatırım yapılmamış ve sıhhat sistemi uygulanan siyasetlerle zayıflatılmış, sonra da bunun sonucunda ortaya çıkan hasta kuyrukları, ilaca ulaşma zorlukları, SSK-Sağlık Bakanlığı ayrılığı, hastane ortamının gayri insani durumu-koğuş sitemi üzere olumsuz tablo ve bu tablo karşısında halkta oluşan hoşnutsuzluktan faydalanılmış, bu olumsuz sıhhat uygulamalarının “sağlıkta devrim” yapılarak değiştirileceği beklentisi oluşturulmuş ve Sıhhatte Dönüşüm Programı’nın uygulanmasına dayanak istenmiştir.

Kapitalist Sıhhat Sistemi

Kapitalist sağlık sitemlerine itiraz eden dünyadaki sağlık muhalefetinin biriktirdikleri, tecrübeleri ve bizim biriktirdiklerimiz sonucu sıhhatte dönüşüm programının toplum faydasına olmadığının farkındaydık. Çünkü her sınıfın-her iktidarın lakin kendi sıhhatini korumak üzere bir program geliştirebileceğini, sıhhatte dönüşümün de asıl olarak sermaye ve egemenlerin bir planı olduğunu, egemenlerin de toplumu değil bir avuç zengini, halkı değil karı, sıhhati değil parayı hedeflediklerini biliyoruz. Mevcut sıhhat sistemine tenkitlerimizi tabir ederken daima alternatifini de sunduk. Daha özgür, sömürüsüz, demokratik, eşitlikçi bir dünya için uğraş ederken “başka bir sıhhat mümkündür” ü daima olarak söz ettik, gayretini verdik.

Sağlıkta Dönüşüm Programı’nda “biz ne dedik onlar neler yaptılar ve sonuçları ne oldu” hatırlayalım:

Sağlık toplumsal bir olgudur. Toplumun en geniş kesitlerinin sıhhatini ve ihtiyaçlarını merkeze almalıdır. Sıhhat, sağlıklı olma halini belirleyen tüm nedenler ve etmenlerle birlikte ele alınmalıdır. Bir sıhhat sorunu varsa yalnızca bireyin durumuna indirgenemez, altında yatan toplumsal, siyasal, ekonomik, ekolojik, kültürel ve eril tahakkümden kaynaklanan nedenler vardır.  Bunları görmeden sağlık konusunda bir yol alınmayacağı açıktır.  Bu manada fizikî, bedensel, toplumsal uygunluk hali eşitlik, özgürlük ve demokrasi ile ilgilidir.

Ancak yönetenler yalnızca sonuçlar ile ilgilenerek sağlıksızlık halinden kar etmeye heves eden bir sıhhat sisteminde ısrar etmeye devam etti. Baskıcı rejimlerini sürdürüp, her türlü eşitlik, özgürlük ve demokrasi taleplerini engellenmeye çalıştılar. Farklılıklar ötekileştirilerek insanın kendini özgürce söz etmesi ve yaşaması engellenmiştir. Savaş ve çatışma bu dönemin temel rejimi olmuştur. En son bu durum bir OHAL rejimi karakterini almıştır. Güvencesizliğe dayalı emek rejimi ve eril tahakküm anlayışı ve kültürü her yıl binlerce emekçinin ve kadının katledilmesi ile sonuçlanmaktadır. Çarpık kentleşme, tabiat talanı, GDO’lu tarımsal üretim, tekleşen tüketim alışkanlığı sağlıksızlığı derinleştirmektedir. Bu bağlamda salgınlar birebir vakitte sıhhatte bütüncül yaklaşımdan uzaklaşıp, bireyselleştirilen ve sermaye merkezli hale getirilen kapitalist tıp/ sıhhat bakış açısının sonuçlarıdır.

Koruyucu sağlık sistemi öncelenmelidir. Bunun için birinci basamak sağlık hizmetleri hayati önemdedir. Bu hizmetler bölge tabanlı ve toplum merkezli olmalıdır. Sıhhatteki yatırımların tartısı hami sıhhat hizmetlerine verilmelidir. Geçmiş dönem var olan sosyalleşmeye dayalı sağlık ocağı sistemindeki aksaklıkların giderilmeli, güzelleştirilerek daha güçlü bir birinci basamak örgütlenmesi yaratılmalıdır.

İktidarlar birinci basamağa yönelik eleştirileri görmezden gelerek ve gerekli yatırımları yapmayarak birinci basamağı çalışamaz hale getirmişlerdir. Yaşanan sıkıntılardan kaynaklı olarak biriken tenkit ve öfkeyi AKP iktidarı “aile hekimliği ile herkesin tabibini seçmesini sağlayacağım ve tüm sorunları çözeceğim” söylemi ile arkasına alarak aile hekimliği sistemine geçmiştir. Toplum odaklı ve bölge tabanlı olmayan aile hekimliği sistemi tedavi merkezli ve kişiselleşen tıp anlayışının bir uygulaması olarak hayata geçirildi. Hami sağlık hizmetleri büsbütün rafa kaldırıldı ve tedavi edici hizmetlerin bir parçasına dönüştürüldü. Takım dağıtıldı, gözetici hizmetler parçalandı. Birinci basamakta verilen hizmetler polikliniğe daraltıldı, ferdî gözetici hizmetle hudutlu tutuldu. Aile hekimliği hizmet verdiği nüfus ve bölgenin özelliklerine büsbütün yabancılaştı, toplumsal rolü ön planda olan birinci basamak sağlık hizmetleri tedavi merkezli hale geldi. Küçük hastanelere dönüştürüldü.

SSK, üniversiteler, askeri kurumlar, belediye, Sağlık Bakanlığı vb. farklı ve bölünmüş bir sıhhat hizmetleri mevcut idi. Bunların birleştirilmesi gerekir lakin bu yapılırken sıhhat hizmetlerinin planlaması, örgütlenmesi ve sunumunda toplumun örgütlü kurumlarının ve en başta da sıhhat emekçilerinin örgütlerinin karar ve kontrol süreçlerinde bulunması gerekir dedik. Birebir vakitte sıhhat hizmetlerinin basamaklandırılması ve bu basamaklandırmaya uyulması özellikle üçüncü basamakta yığılmaların engellenmesinin ve sıhhat eğitimi açısında önemli olacağını söyledik. Kamu kurumlarında yürütülen sağlık hizmetleri tek elde toplanırken -SSK kurumları işçilerin paraları ile kurulmuş olmasına rağmen- işçi sendikaları ve tüm toplum bölümleri bu sürecin dışında tutuldu. Bir taraftan “tüm sağlık kurumları tek çatı altında toplandı” söylemi geliştirilirken öteki taraftan özel sağlık kurumları teşvik edilerek, dayanaklar sunularak sayısı arttırıldı.

Sağlık kurumlarını Halk Sıhhati, Temel Sıhhat Hizmetleri ve Kamu Hastane Birlikleri diye üçe ayırdı. Tüm itirazlarımıza karşın sıhhat hizmetlerinin bütüncüllüğü yok sayarak bu politikada ısrar edildi.  Belirli bir süre sonra insanın aklıyla alay edercesine “sağlıkta devrim” diyerek üçe ayırdıkları sıhhat kurumlarını yeniden birleştirdiler. Biz bu yapılana “devrim” değil “yap-boz” dedik. Yapılan yalnızca kamu hastanelerinin birleştirilmesi değildi. Kamu hastanelerinin kamu hizmeti üretme işlevini kaybetmesi de temel alınmıştır. Etkinlik-verimlilik-kalite-performans-müşteri memnuniyeti vb. söylemleri ile sağlık hizmet üretimin her geçen gün metalaştığını, kamu hizmeti olmaktan çıktığını gördük. Bu gerçek, hizmet alan halk bölümleri tarafından da vakit içinde görüldü. Bu değişim Eğitim ve Araştırma Hastaneleri’nde de vücut buldu, bu kurumların asli işlevleri neredeyse ortadan kaldırıldı. Eğitim için gelen sağlık emekçileri ucuz emek olarak görüldü. Şehir hastaneleri ile iş çığırından tamamen çıkmış, kamu-özel ortaklığı ile bu hastaneler tamamen özel hastaneler mantığı ile çalışmaya terk edilmiştir.

Önemli bir diğer değişim de SDP öncesinden başlayan ve SDP ile patlama yapan özel sağlık sektörü oldu. Sermaye kısımlarının sağlığa ilgisi büyük oldu. Sağlıktan artı kıymet sızdırma, hükümetin teşvikleri ile oldukça cazip hale geldi. Garantisiz sağlık emek gücü bu hastanelerde derin sömürüye maruz kalırken, hastaların vücutları kar ismine sürekli istismar edilir hale getirildi. Sağlığın paralı olma halinin toplum nezdinde kabul edilmesine de aracılık etti özel hastaneler. Salgın sırasında sermayesi yetmeyenlerin çığlıkları ve sıhhat emekçilerini kapıya bir koymalarına rağmen, tekelleşenler durumdan hoşnutturlar. Özel hastaneler pandemi sonrası da sağlıktan kar etmeye, emek sömürüsüne devam ettiler.

Sağlık hizmetlerinin genel bütçeden karşılanması gerekir, sağlıktan tasarruf yapılamaz dedik. Önce sağlık hizmetlerini ve finansmanını birbirinden ayırdılar. Hizmet ve finansmanın birlikte ve bütüncül ele alınması gerekirken, bu ayrım sıhhat hizmetlerini önemli manada farklılaştırmıştır. Toplumsal fayda yerine bireysellik öne çıkmış, birebir vakitte sıhhat hizmetleri sigorta kurumunun ödeme kalemine nazaran taraf değiştirmiştir. Performans uygulaması ile bu içinden çıkılmaz bir hal almıştır. 2008’de çıkarılan Genel Sıhhat Sigortası uygulaması ile yoksullar üzerinde sağlık hizmetinin mali yükü artmıştır. Daha sonra getirilen zarurî BES uygulaması ile de emekçiler ve fakir toplum bölümleri tamamlayıcı sıhhat sigortası ismi altında yeni bir vergilendirme ile karşı karşıya bırakılmıştır. Bunu takip eden SUT uygulamaları ve katkı iştirak hisseleri, cepten ödemeler ile toplumun sağlık hizmetini almasının önüne önemli bariyerler konulmuştur. Bizler sıhhat hizmeti almak için “nüfus cüzdanı kâfi “dedik. Evet onlar da “T.C. kimlik numarası yeter” dediler ancak kimliğin yetmediği, kimliğin yanında para cüzdanı gerektiği herkes tarafında görüldü. Bu durum sağlık hizmet alımında kaçınmalara neden olmuş, sonuç olarak biriken sağlık problemleri kronikleşmiş ve özellikle salgın ve sarsıntı sonrası riskli kümelerin sayısı arttırmıştır. Bu durumu şahsen sıhhatte uygulanan bu siyasetler yarattı.

“Sağlık bir kamu hizmetidir, kamu hizmeti kadrolu çalışanlar eliyle yürütülür, kamu hizmetlerinin nitelikli ve sürekliliği için bu bir zorunluluktur” dedik. Lakin geçen müddet zarfında güvencesizlik temel çalışma rejimine dönüştürüldü. Güvencesizlik durumu işçileri sağlıksız şartlarda, daha fazla sürelerde, daha ucuza çalışmaya zorladı. Bu durum sağlık çalışanlarının sıhhatlerine da olumsuz yansıdı. Salgın döneminde bağışıklığı zayıflamış sağlıkçılar en çok hastalanan ve ne yazık ki ölen kişiler olmuştur. Sarsıntı de kiralık ASM’lerde ve dayanıksız binalarda enkaz altında kaldılar. Güvencesiz çalışma rejimi, sağlık çalışanlarını sıhhatsiz kılıyor, tüketiyor, hasta ediyor, intiharlara sevk ediyordu, salgında ise hasta edip öldürdü. Zelzele ise daha büyük bir faciaydı. 

Sağlık emekçilerinin insanca yaşanacak bir temel ücreti olmalıdır dedik. Geçmiş hükümetler daima olarak sağlık emekçilerin temel fiyatını düşük tutarak ek işler yapmasına vesile oluyorlardı. Sıhhatte Dönüşüm programı ile AKP iktidarı sıhhatte performans uygulamasına geçtiler. Dünya Bankası sıhhatte dönüşüm programının önünde en büyük pürüzü sağlık çalışanlarının oluşturacağını söz etmiş; bunun için teminatsız çalışma ile despotik siyasetlerin uygulanmasını, başka taraftan ise performans sitemi ile artırılacak ücretler ile rıza siyasetlerin hayata geçirilmesini söylemişti. Bizde bunlar uygulandı. Birinci basamakta Aile Hekimliği pilot uygulamalarında ek bütçelerle artırılan ücretler ile bu rızayı sağlarken, öbür basamaklarda adaletsiz olmasına karşın performans ile artırılan ücretler bu rızayı üretmiştir. SES olarak bunun geçici olduğunu ve sıhhatte dönüşüm programını hayata geçirmek için yapıldığını daima söyledik, bu mevzuda hareket ve etkinlikler yaptık, sıhhat emekçilerini uyardık. Temel olan temel ücretlerimizin artırılması idi. Yanılmak isterdik fakat dediğimiz üzere oldu. Performans ödemeleri düştü, itiraz artı. Bu sırada ise daha fazla çalışılarak ücret artırmak için yeni formül bulunmuştu; nöbet fiyatların artırılması ve fazla mesai. Bu uygulamalarla daha çok iş daha az şahsa yaptırıldı. Sonuç olarak; temel fiyatlarımız artmadı, daha çok çalıştığımız için sağlık çalışanı sayısı arttırılmadı. Salgın şartlarında bu gerçek tüm açıklığıyla yüzümüze çarptı.  Sağlık çalışanı sayısı azlığından ötürü kısa sürelerle çalışmamız gerekirken çok yoğun çalışıyoruz. Kronik rahatsızlığı ve mazereti olanlar müsaade kullanamıyor. Pandemi döneminde Cumhurbaşkanlığı genelgesi tüm kurumalara uygulanırken en riskli küme olan sağlık çalışanlarına uygulanmadı. Tekrar temel ücretimiz arttırılmadı, salgın günlerinde birinci yapılan iş nöbet ve ek ödemelerimizin kesilmesi oldu. Aile hekimliğinde ücret kesintilerine gidildi.

Cumhurbaşkanlığı sistemi ile tekleşen rejim ihtişamlı binaları ile bu tekliği tüm alanlara yaymaya çalışıyor. Sıhhatte bunun karşılığı kent hastaneleri oldu. Bizler sıhhat hizmetlerinin toplum içine yayılımı ile ulaşımı kolaylaştırmayı savunduk. Devasa hastanelerin toplum sıhhati açısından faydalı olmadığı, temel olarak kollayıcı sıhhat hizmetlerinin güçlendirilmesi gerektiğini söyleyegeldik. Sağlıktan para kazanmaya çalışan sermaye kümeleri olan; bankacılık, sigortacılık, tıbbi teknoloji/medikalcılık, inşaat sektörünün ihtiyaçları üzerinde ısrarla yapılmak istenilen kent hastanelerinin kentlerde yayılmış olan hastanelerin kapatılması sonucunda sıhhat hizmetine ulaşımını engelleyeceğini söyledik. Aynı vakitte bu devasa hastaneleri sıhhat hizmetlerin verilmesi açısından da uygun yerler olmadığı söz ettik. Tüm ısrarlarımıza karşın toplumsal sıhhat için ayrılması gereken kaynaklar buralara ayrılarak kent hastaneleri açıldı. Lakin salgın döneminde görüldüğü üzere tek merkezde toplanmış olan hastanenin yayılımı tetiklediği üzere, on binleri bulan sıhhat emekçisinin bulunduğu bu mekânda yaşanan bir yayılımın çok daha fazla kişiyi etkileyeceği aşikardı. 

Bizler sağlıkta dönüşüm programını eleştirince “bütün dünyada bu var, bizde olmasına neden itiraz ediyorsunuz” üzere bir savunu ile tenkitlerimizi savuşturmaya çalışıyorlardı.  Aslında kapitalizmin toplum ve tabiat için yararlı olduğu kim söylüyor ki onun önerdiği sıhhat sistemleri toplum faydasına olsun?  Zaten bütün kapitalist ülkelerde uygulanan sağlık sistemleri kötü, onun berbat bir kopyası olan bizdekinin güzel olmasını beklemiyoruz.

Sağlıkta dönüşümün ana aktörleri olan DSÖ, DTÖ, DB, Sağlık Bakanlıkları vb. kurumlar toplum kırımından sorumludur. Düzmece başarı öyküleri ile her biri bir sayıya indirgenmiş insan ömürlerinin hesabını vermekten kaçamayacaklar.

Sonuç olarak sizin yap-boza dönüştürdüğünüz sağlık sisteminin toplum sıhhatine faydası olmadığı açıktır. Salgın ve sonrasında zelzele bunu daha görünür kılmıştır. “Sağlıkta devrim” diye allayıp pulladığınız “sağlıkta dönüşüm” programınız çökmüştür. Bizler başka bir sıhhat mümkündür ve zaruridir diyoruz;

Rant ve Kar Hedefli Sağlık

Rant ve kâr amaçlı değil, sıhhat emekçisi ve başvurucular ortasına para münasebetinin giremediği, hami hizmetlerin öncelendiği toplum için sağlık, Pıtrak gibi çoğalan özel sağlık kurumlarına değil kamu sıhhat kurumlarına yatırım, Sağlık hizmetlerinin demokratikleşmesi, Bireysel ve tedavi merkezli değil, toplum ve bölge tabanlı gözetici sıhhat, Taşeron, sözleşmeli, 4/B,4/C,4/D, 3+1 değil tek ve kadrolu çalışma, Performans değil, emekliliğimize yansıyacak temel ücret ve fiyatlarımızda artış, Devasa şehir hastaneleri değil topluma yayılmış, ulaşılabilir sıhhat kurumları.

Ücretsiz, nitelikli, ulaşılabilir ve anadilinde sıhhat hizmeti demeye devam edeceğiz

İşte bu dediklerimizi kaale almadığınız bizleri dinlemediğiniz, sıhhati piyasalaştırdığınız ve kar aracına dönüştürdünüz için bugün bebeklerimizin özel hastane yoğun bakımlarında nasıl katledildiği haberleri ile sarsılıyoruz. Ankara’da en yetkili makamın önünden ve tüm vilayetlerde sağlık kurumları önünden, kentin meydanlarından haykırıyoruz. Yaşanan bu katliamı birkaç kişiye yıkarak birkaç hastane kapatarak örtemezsiniz. O hastanelerde çalışan suçsuz konutuna ekmek götüren işçileri işsiz bırakamazsınız. Bu hastaneleri kamulaştıracak ya da işsiz kalacak suça bulaşmamış emekçileri Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerde görevlendireceksiniz! Dönemin vilayet sağlık müdürü olan Sağlık Bakanı dâhil kontrolden sorumlu yerelden bakanlığa kadar tüm bürokratlar sorumluluğu gereği görevden el çektirilerek isimli ve idari soruşturmaya dahil edeceksiniz!

SGK Hiçbir Özel Hastane İle Muahede Yapmasın

Kar ederken ses çıkarmayan hastane işverenleri ya da özel hastane şirketlerinin yöneticileri de aynı derecede sorumludur. Gözaltına alınan tek bir hastane sahibi ya da şirket yöneticisi yoktur. Bunları da soruşturmaya dahil edeceksiniz! Kamu hastanelerinde ki istihdam açığını süratle giderip liyakatsiz yöneticilerinizi geri çekeceksiniz! Kamusal, nitelikli, erişilebilir, ücretsiz ve anadilinde sağlık sisteminin garantisini vereceksiniz!
Özel hastaneleri ya kamulaştıracaksınız ya da SGK ile yapılan tüm anlaşmaları iptal edecek ve hiçbir özel sağlık kurumu ile SGK’nın bir daha mutabakat yapmasının önüne geçeceksiniz! Madem özel hastane istiyorsunuz bırakın özel kalsınlar. SGK’dan yani halkın vergilerinden beslemeyeceksiniz! Yönünüzü sermaye monopollerine değil halka, sıhhat ve toplumsal hizmet emekçilerine döneceksiniz! Sağlık ve toplumsal hizmet alanında yaşanan vurgunları, hırsızlıkları ve aksilikleri açığa çıkaran üye ve yöneticilerimize soruşturma açmaktan sürgün etmekten vazgeçeceksiniz. Bizleri dinlemeyi öğreneceksiniz! Sağlık emekçileri ve halkı karşı karşıya getirip bu skandaldan sıyrılmanıza müsaade vermeyeceğiz. (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)