Sanat terapisi; heykel, resim, müzik gibi farklı sanat dallarını kullanarak bireylere psikolojik yardım hizmeti vermeyi hedefleyen bir terapi yöntemidir. Sanat terapisi, kişinin iç görüsünü arttırır ve bilinç dışında bastırdığı duygu ve düşünceleri fark etmesini sağlar. Özellikle derin duygusal travmalarını dışa vurmakta zorlanan ve savunma mekanizmalarını yoğun olarak kullanan bireylerin kendini anlamasını, duygularını fark edip anlamlandırmasını sağlamada işe yarar. Sanat terapisi, görsel sanatları, insanların akıl sağlıklarıyla birlikte, duygusal ve sosyal sağlıklarını da geri kazanmaları ya da geliştirmeleri için kullanan bir çeşit destek mekanizması olarak da tanımlanır. Kişisel ve kültürel farklılıklar kanalıyla, yaratıcı sonuçlar almak için koşulları yenilemeye, değişik sanat tarzlarının belirli detaylarını tanımaya ve bu sanat tarzlarının etkilerini anlamaya yöneliktir.
1950’lerde ABD’de ortaya çıkan bu teknik günümüzde de dünya çapında hızla yayılmaktadır. Sanat terapisinin bir terapi biçimi olarak ortaya çıkış hikayesi de ilgi çekicidir. ABD’li psikologlar eski insanların mağaralarda çizdikleri resimleri inceleyerek başlamışlardır. Psikologların dikkatini bu kişilerin çeşitli katliamları, göçleri sanat yoluyla ifade ettikleri çekmiş ve baharın ya da yazın gelişini neden kutladıkları, neden değişik ritüeller yaptıkları, dansın ne işe yaradığı gibi konular üzerine kafa yormuşlar. Sonuçta bütün bunların insanları rahatlatıcı bir yönü olduğunu keşfetmişler. Sözle ifade edilemeyen bazı şeylerin sanat yoluyla ifade edilebildiğini görüp “neden bu yöntem terapide de kullanılmasın?” diye düşünmüşler.
Sanat terapisi kişinin yaşadığı yoğun duyguları fark etmesi, anlamlandırması ve bu duyguların günlük yaşamındaki etkisini azaltması için kullanılır. İç görüsü zayıf olan, dikkat eksikliği yaşayan, ağır travmalar geçiren, çekingen olan ve sosyal uyum sorunu yaşayan kişilerin tedavisinde sanat terapisi kullanılabilir. Sanat terapisi her yaştan bireye uygulanabilir. Sanat terapisinde bütünleyici yöntemler kullanılır. Zihin beden ve ruhun bir bütün haline gelmesiyle sanatsal bir ürün ortaya çıkması hedeflenmektedir. Sanat terapisinde danışan kendini sadece sözleriyle ifade etmez aynı zamanda ortaya çıkardığı resim, heykel, kolajlar gibi ürünlerle de iç dünyasını yansıtır. Kinetik, duyusal algısal ve sembolik yöntemler bir araya gelerek sözlerin ifade edebileceğinden çok daha fazlasını ortaya koyar. Sanat terapisi kelimelerin kısıtlayıcılığı engelini kaldırır. Kimi zaman sözlerle ifade etmekte zorlanacağımız veya kelimelere dökmek istemediğimiz anılar, duygular, düşünceler sanat terapisi sayesinde sözsüz olarak ifade edilebilir. Görsel ve sembolik yansıtmalar geçmişte yaşananlara, düşüncelere ses verir ve bu deneyimlerin gün yüzüne çıkmasına aracı olur. Sanat terapisi bireysel terapi ya da grup terapisi şeklinde gerçekleşebilir. Hangisinin daha uygun olduğuna terapist ve danışan ortak karar verir. Sanat terapisi düzenli ve temiz bir terapi odasında çeşitli birçok materyal yardımıyla uygulanır. Danışan ortaya koymak istediği üründe tamamen özgür bırakılır; terapist danışanın yapmakta olduğu veya yapmak istediği sanat işlerine (boyama, kolaj, resim çizme, vb.) müdahil olmaz. Terapist genellikle yaratım sürecinde danışanı dışarıdan izler.
Duygularını açığa çıkarmak isteyen, günlük hayatta kendini daha iyi ifade etme arzusunda olan her birey için sanat terapisi anlamlı ve yardımcı bir destek terapisidir. Sanat terapisi bireyin içinde tuttuğu gürültülü sessizlikleri tekrar dışa vurup sorunlarını azaltmayı hedeflemiş bireysel bir yöntemdir. Geçişlerin çok yumuşak olması kişinin zaman içerisinde güçlü adımlar atarak sanatın estetiği ile kendini ifade etmesi, iç dökmesi sürecini kapsar. Farklı yaşam tarzlarına sahip insanlar sanat terapisini fiziksel sağlık, akıl sağlığı, duygusal ve sosyal sağlık için bir araç olarak kullanır. Bedensel ifadeleriyle ilgili yardıma ihtiyaç duyan kişiler psikoterapiye dayanan sanat terapisi tekniklerini kullanabilirler. Gençler ve yetişkinlerde olduğu gibi, sanat terapisi çocuklarda da kullanılabilir.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya Sünteroğlu
Psikoloji Öğrencisi Aleyna Kıran