Kronik yorgunluk sendromu (KYS), en az 6 ay süren inatçı yahut tekrarlayan ve açıklanamayan yorgunlukla karakterize bir hastalıktır. Efor sonrası halsizlik ve yorgunluk, dinlendirici olmayan uyku, bilişsel bozukluklar, immün işlev bozukluğu, ağrı, otonomik işlev bozukluğu ve nöroendokrin semptomları içeren karmaşık bir sendromdur. Hastaların % 10’u 5 yıl içinde teşhis almaktadır. Teşhisteki bu gecikme, öncelikle spesifik teşhis testlerinin yokluğuna ve genel bir klinik farkındalık eksikliğine bağlanmaktadır. Kronik yorgunluk sendromuna bağlı üretkenlik ve iş gücü kaybı hayli yüksektir. Bireylerin %35 ila %69 ortasında değişen büyük bir oranı KYS nedeniyle çalışamamaktadır.
Kronik yorgunluk sendromu belirtileri
Klinikte çok efor ile ortaya çıkmayan ve dinlenme ile değerli ölçüde hafiflemeyen yorgunluk, efor sonrası halsizlik, dinlendirmeyen uyku, yaygın ağrılar karşımıza çıkmaktadır. Baş karışıklığı, konsantrasyon zahmeti, kısa müddetli bellekte bozulma, söz geri getirmede zorluk üzere bilişsel işlevlerde bozulma sıktır. İrritabl bağırsak sendromu, sık idrara çıkma, mesane disfonksiyonu, terleme atakları, ekstremitelerde soğukluk hissi, çok sıcak ve soğuğa tahammülsüzlük, kilo değişimi, iştahsızlık, tekrarlayan boğaz ağrısı, tekrarlayan grip gibisi hastalık, yeni besin hassasiyetive/veya kimyasal hassasiyet öbür belirtiler ortasındadır.
“Tüm semptomlar gerilim ile şiddetlenmektedir.”
Ek olarak bu hastalarda ortostatik intolerans (örn. ortostatik hipotansiyon, refleks senkop yahut postural ortostatik taşikardi sendromu) görülmektedir. Postural ortostatik taşikardi sendromu (POTS), 10 dakikalık ayakta durma testinde ‘baş dönmesi’, ‘beyin sisi’, çarpıntı, titreme, genel güçsüzlük, bulanık görme üzere semptomlarla birlikte kalp atış suratında dakikada 30 atımdan fazla artış olarak tanımlanır.
Kronik yorgunluk sendromu nedenleri
Kronik yorgunluk sendromu nedeni bilinmeyen heterojen bir hastalıktır. Önerilen birtakım hipotezler ortasında “Mikrobiyal Tetikleyiciler” (viral, paraziter, bakteriyal enfeksiyon geçmişi), “Bağışıklık Sisteminin Regulasyon Bozukluğu”, “Mitokondriyal Disfonksiyon”, “Genetik Yatkınlık”, “Oksidatif Stres” ve “Endokrin Anormallikler” yer almaktadır.
Kronik yorgunluk sendromuna sıklıkla eşlik eden hastalıklar şunlardır:
-Fibromiyalji
-Çene eklemi bozuklukları (Temporomandibular eklem sendromu)
– İrritabl bağırsak sendromu
-Çoklu kimyasal duyarlılıkları
-Miyofasiyal ağrı sendromu
-İnterstisyel sistit
-Raynaud fenomeni
-Hashimoto tiroiditi
-Mitral kapak prolapsusu
-Migren
-Alerjiler
Tedavi
Eğitim: Bütün hastalıklarda olduğu üzere öncelikle gerçek tedavi için hakikat teşhis kaidedir. Hastalar yapılan pek çok tetkike karşın teşhisin netleşmemesi ve semptomların sürmesi nedeniyle birçok vakit ümitsizliğe kapılırlar. Kronik Yorgunluk Sendromu hakkında bilgi sahibi olan klinisyenler daha erken periyotta teşhis koyup, gerçekçi beklentilerle tedaviye başlayarak hastanın belirtilerinde vakit kaybetmeden güzelleşmeye neden olurlar.
Enerji idaresi: Güç eksikliği hastalığın değerli bir özelliği olduğundan, hastaları güç idaresi konusunda eğitmek yararlı olacaktır. Hastalar semptomları nüksetmeden evvel aktivitelerini durdurmayı öğrenmelidirler. Çok efordan kaçınmak için günlük aktivitelerini dinlenme dönemleriyle dönüşümlü olarak yönetilebilirler. Gerilimin azaltılması da hem güç idaresinde ve hem de tüm belirtilerin gerilemesinde tesirli olabilir. Gerilim azaltma teknikleri ortasında meditasyon, yoga sayılabilir. Bununla birlikte, gerilimi azaltmak için alternatif usullere başvurmadan evvel, bireyin güç toleransı göz önünde bulundurulmalıdır.
Uyku bozukluklarının tedavisi: Hastalarda görülen dinlendirmeyen uyku ve öbür uyku bozukluklarının tedavisi yapılmalıdır. Tedavide uyku hijyeni ile birlikte uygun dozda melatonin başlanarak muhtaçlık halinde ek psikiyatrik ilaçlardan yararlanılabilir.
Uyku hijyeni için öneriler
• Birebir saatte yatıp tıpkı saatte uyanmak
• Yatak odasında saati göz önünde bulundurmamak
• Odanın çok sıcak olmamasını sağlamak
• Odanın gereğince karanlık olmasını sağlamak
• TV, müzik… eşliğinde uyumamak
• Gece rastgele bir nedenle geç yatılsa bile sabah vaktinde kalkmak ve gündüz uyumamak
• Uyarıcı tesirleri nedeniyle saat 16.00’dan sonra kafein alımından ve bilhassa geceleri sigaradan kaçınmak
• Yatak odasını uyku dışındaki aksiyonlar için tv izlemek, yemek yemek, çalışmak, kitap okumak gibi) kullanmamak
• Akşam ağır yemekler yememek
• Yatakta uyumadan geçen süreyi azaltmak (15-20 dk içinde uykuya geçilemezse rahatlatıcı bir uğraşıda bulunmak)
• Evcil hayvanları yatak odasına almamak (patili dostlarımızla tıpkı yatakta yatmak çok keyifli olsa da gece fazla hareketli olabildikleri için bu süreçte çok sayıda uyanmaya neden olabilirler.)
Osteopatik tedaviler: KYS hastalarında Osteopatik Tedaviler idman sonrası yorgunluğu azaltma, kas gerginliğini giderme ve ağrı denetimini sağlama üzere pek çok alanda yarar sağlayabilir.
Diyet, destekler, ek ilaçlar
Yorgunluk nedeniyle sistemli alışveriş yapamama, yiyecek hazırlayamama, iştah değişiklikleri üzere nedenler istikrarlı bir diyetin sürdürülmesini güçleştirir. Vitamin ve mineral eksikliklerini gidermek ve daha düzgün güç metabolizmasını desteklemek için multivitamin desteği önerilebilir. Bilhassa ilgi çeken destekler ortasında çinko, esansiyel yağ asitleri, koenzim Q10 (CoQ10) ve B12 vitamini bulunmaktadır.
Bağırsak mikrobiyotasındaki hemostazisin bozulması, Merkezi Hudut Sisteminde değişikliklere yol açmaktadır ve değişen bağırsak bakterileri hislerin işlenmesini etkileyebilir. Bağırsak florasının değişmesi KYS semptomlarını şiddetlendirebilir. Uygun pre-probiyotiğin başlanması ile birlikte kişinin bu süreci bir işlevsel tıp diyetisyeni ile yönetmesi, diyet tekliflerine uyulması süreci epeyce olumlu etkileyecektir.
Tedavi sürecinde eşlik eden hastalıkların idaresi çok kıymetlidir. Yorgunluğa ek olarak, hastalar ekseriyetle yaygın ağrı, depresyon ve anksiyete belirtileri yaşarlar .Eşlik eden psikiyatrik hastalıklar kesinlikle tedavi edilmelidir. Onun dışında üstte belirtilen Kronik Yorgunluk Sendromuna sıklıkla eşlik eden hastalıkların (fibromiyalji, migren…) tedavisinde de antidepresanlar yer almaktadır. Tüm bunlara ek olarak kronik bir tıbbi durumla uğraşmanın getirdiği depresyonu hafifletmek için de işe yarayabilir.
“Kronik yorgunluk sendromu tedavisinde psikoterapiye kesinlikle yer verilmelidir.”
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen muharrirlerinin özgün niyetleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio